NGÀY HỘI VĂN HÓA
CHĂM - KA TÊ 2000:
SỰ HỘI NGỘ CỦA NHỮNG SẮC MÀU
Phan Quốc Anh
Ngày Hội Văn hóa Chăm –
Katê 2000 được tổ chức lớn nhất từ trước
tới nay. Lần đầu tiên các văn nghệ sĩ, các nghệ nhân người Chăm trong cả
nước mang về xứ Tháp hội ngộ những sắc
màu văn hóa Chăm đã được giao lưu, giao thoa và tiếp biến với các vùng văn hóa
khác nhau. Ngày hội đã kết thúc, hẹn gặp lại trong ngày Hội Văn hóa Chăm lần
thứ Hai.
Vào những ngày cuối tháng Chín,
tại Ninh thuận đã tổ chức Ngày hội Văn hóa Chăm – Katê 2000. Theo đánh
giá của thứ trưởng Bộ VHTT Võ Hồng Quang
, ngày hội văn hóa Chăm – Katê lần thứ nhất 2000 thực sự đã trở thành Fetival
của người Chăm lớn nhất từ trước tới nay, cũng là lần đầu tiên người Chăm trong
cả nước có dịp gặp gỡ giao lưu văn hóa nghệ thuật dân gian của dân tộc mình.
Mặc dù đã dự đoán trước và Ban tổ chức đã có
các phương án dự phòng như truyền hình trực tiếp, đưa các màn hình lớn ra các
khuôn viên rộng và tổ chức biểu diễn nghệ thuật Chăm ở nhiều địa điểm để thu
hút bớt khách nhưng cuối cùng, lễ Khai mạc Liên hoan nghệ thuật dân gian Chăm
vẫn bị quá tải. Đặc biệt, buổi sáng khai mạc lễ hội Katê trên tháp, tháp cổ
Pôklongirai lần đầu tiên được chứng kiến cảnh người đông như nêm cối, cờ hoa
rợp trời. Các nhà khoa học thì muốn nhìn tận mắt vật lễ, nghi lễ cúng mở cửa
tháp, lễ tắm tượng… để giải mã quan niệm, tín ngữơng của người Chăm trong lễ
Katê. Các nhiếp ảnh gia, các nhà báo lại muốn chụp được những bức ảnh “đắt” nhất của lễ hội để
kịp cho số báo ra trong ngày. Những khách Tây “quên”giữ phép lịch sự, cũng chen
lấn để được chụp ảnh những điệu múa lễ
của người Radlai và của các cô gái Chăm, để ghi âm những khúc hát lễ của các vị
chủ lễ.
Nắng quá, tôi chen chân theo bậc thang đá đi
xuống chân đồi tìm bóng mát, gặp nhà khoa học Ngô văn Doanh (Tổng biên tập tạp
chí nghiên cưú Đông Nam Á, người có nhiều công trình nghiên cứu về văn hóa Chăm
pa) và Tiến sĩ Nguyễn chí Bền (Tổng biên tập tạp chí nghiên cứu Văn hóa nghệ
thuật) mồ hỗi nhễ nhại, da cháy nắng, tóc vàng vì bụi. Ông Bền nói với tôi :
đúng là “tả tơi chơi hội”! Cụ Lâm gia Tịnh, một trí thức người Chăm, Ninh thuận xúc động nói: “Chưa có bao giờ có
một lễ hội Katê lớn đến như thế, Tháp cổ đã được trùng tu, hệ thống tường rào
bao quanh đồi Trầu đang được xây dựng, trông khu vực đồi tháp thật là đẹp. Nếu
không có chủ trương bảo lưu văn hóa dân tộc của Đảng, văn hóa Chăm chắc không
còn được như ngày hôm nay.”
Trung tâm văn hóa thông
tin tỉnh là nơi gặp gỡ, giao lưu của các đoàn nghệ thuật Chăm các tỉnh. Đoàn nghệ thuật dân gian Chăm
Ninh thuận và Bình thuận xứng đáng là
Đoàn đóng vai trò trụ cột trong việc khai thác, bảo tồn văn hóa dân gian của
tộc người Chăm nói chung. Chương trình của Đoàn như một bức tranh tả thực được
phục chế từ các nghi lễ dân gian, từ các làn điệu dân ca, hát lễ, hát đối đáp
cùng các nhạc cụ như trống paranưng, trống ghi năng, đàn kanhi, kèn saranai.
Đoàn An giang đã vượt muôn vàn khó khăn, khắc phục lũ lụt để đến vơi liên hoan
bằng một chương trình rực rỡ với một màu sắc riêng của người Chăm Nam bộ. Đoàn
Chăm H’roi Phú Yên chân chất với gam màu sẫm của người Chăm ở núi, gần gũi với
văn hóa cồng chiêng Tây nguyên nhưng có những tư liệu quí giá về một bản sắc
văn hóa của người Chăm xa xưa nhất, làm cho giới khoa học thêm nhiều tranh cãi.
Tuy nhiên chương trình của đoàn Phú yên cần có sự đầu tư nghiên cứu và dàn dựng
công phu hơn nữa. Ngược lại, đoàn Chăm Thành phố Hồ Chí Minh lại mang nét văn
nghệ Chăm hiện đại ở nơi thị thành với
sự phát triển sắc màu Chăm mạnh mẽ, sôi nổi. Phần thi người đẹp trong trang
phục Chăm được coi là hấp dẫn nhất Liên hoan. Các đoàn đã đem đến ngày hội
những cô gái Chăm xinh đẹp, duyên dáng trong những bộ trang phục cổ truyền đẹp nhất
mà các cô thường mặc trong sinh hoạt, trong đám cưới và trong lễ hội. 15 cô gái
Chăm đều đẹp, mỗi người mỗi vẻ đẹp khác nhau làm cho ban giám khảo gặp nhiều
khó khăn trong việc chọn lựa 7 người đẹp vào thi vòng chung kết. Ở vòng chung
kết, các cô đều trả lời ứng xử rất thông minh. Cuối cùng, người đẹp Thường Thúy
An của Bình thuận đã đoạt vương miện Hoa khôi, 4 thí sinh được trao danh hiệu á
khôi là Thập thị Thanh Lắm của Ninh thuận, Sohlý của Phú Yên và Xyty của Đoàn
thành phố Hồ Chí Minh
Tổng kết Liên hoan, Ban tổ chức đã trao 6 bằng
khen, 12 huy chương vàng, 15 huy chương bạc và nhiều giấy khen của Cục VHTT cơ
sở. 3 chương trình của 3 đoàn Ninh thuận, Bình thuận, An giang được BTC trao
giải chương trình xuất sắc nhất Liên hoan.
Trong những ngày diễn ra ngày Hội, Bộ VHTT và UBND tỉnh
Ninh thuận đã tổ chức tọa đàm khoa học về Văn hóa nghệ thuật Chăm trong cuộc
sống hôm nay. Hơn 40 tham luận của các nhà khoa học, các nhà quản lýtrong cả
nước đã gởi đến tham gia tọa đàm. Nhiều tham luận đã đánh giá quá trình sưu tầm
nghiên cứu, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa Chăm và đồng thời mở ra
hướng nghiên cứu mới trong công cuộc xây dựng nền văn hóa Việt nam tiên tiến,
đâïm đà bản sắc dân tộc.
Đồng chí Nguyễn Phú Đức, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục du
lịch đánh giá cao công tác tổ chức ngày Hội, đồng chí cho rằng cần có sự đầu tư
khai thác du lịch từ văn hóa Chăm. Một điều thú vị là Ngày hội văn hóa Chăm
được tổ chức đúng vào Ngày Lễ hội Ka tê, lại cũng đúng vào ngày Du lịch thế
giới 27/9.
Ngày hội Văn hóa Chăm - Katê 2000 đã kết
thúc, chúng tôi bùi ngùi tiễn các diễn viên, nghệ nhân người Chăm, các nhà khoa
học, các nhà báo và các bạn bè về hai đầu đất nước. Hẹn gặp lại trong ngày hội
văn hóa Chăm lần thứ hai.
Người phụ trách, bảo
quản chính của nhà sàn văn hoá là trưởng ban vận động xây dựng thôn văn hoá,
cần mở các lớp bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho những cán bộ này. UBND các xã
phải quy định trách nhiệm cho các trưởng thôn về việc bảo quản, duy trì hoạt
động văn hoá, phân công người theo dõi, duy trì đọc và quản lý sách báo, duy
trì chương trình truyền thanh, truyền hình, tổ chức chiếu phim và các hoạt động
văn hoá văn nghệ khác tại nhà sàn văn hoá.
Việc xây dựng nhà sàn văn hoá cần kết hợp với
cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư”. Đối
với những thôn đã phát động xây dựng thôn văn hoá, phải xây dựng xong nhà sàn
văn hoá mới được công nhận danh hiệu “Thôn văn hoá”, “Palei văn hoá”. Đối với
những thôn chưa phát động xây dựng thôn văn hoá, phải có kế hoạch, thiết kế nhà
sàn văn hoá rồi mới được làm lễ phát động xây dựng thôn văn hoá.
Tags:
báo chí