|
TRƯỜNG
ĐẠI HỌC TRÀ VINH PHÒNG
ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC |
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc
lập – Tự do – Hạnh phúc |
BẢN NHẬN XÉT LUẬN
ÁN TIẾN SĨ CẤP TRƯỜNG
1. Thông tin về người nhận xét:
-
Họ và tên: Phan Quốc Anh
-
Chức danh khoa học: PGS - Năm phong: 2019
-
Học vị: Tiến sĩ
-
Ngành/chuyên ngành:Văn hóa học
-
Đơn vị công tác: Đại học Văn hóa Tp Hồ Chí Minh
-
Trách nhiệm trong Hội đồng: Phản biện 2
2. Thông tin về luận án tiến sĩ:
-
Họ và tên: Phạm Văn Phương Mã số NCS: 101011504
-
Ngành: Văn hóa học Mã ngành:
9229040
-
Tên đề tài: Tín ngưỡng thờ Anh hùng dân tộc Trần Văn Thành ở tỉnh An Giang
Người hướng dẫn khoa học: GS.TS.
Nguyễn Chí Bền
Sau
khi đọc xong luận án, tôi có một số ý kiến nhận xét sau:
1/ Chất lượng phần tổng quan tình
hình nghiên cứu và các vấn đề liên quan đến đề tài luận án
Luận án có 93 tài liệu tham khảo, 80 tài liệu tiếng Việt, 07 tài liệu tham
khảo là tiếng nước ngoài, 06 tài liệu tham khảo trên mạng internet.
Phần Tổng quan tình hình nghiên cứu (tr.9)
được NCS dành một dung lượng 9 trang.
Tác
giả cũng đã chia thành 3 nhóm công trình gồm: 1. Nhóm công
trình lịch sử văn hóa và con người Nam Bộ, 2. Nhóm công trình nghiên cứu về tín
ngưỡng, tôn giáo và lễ hội Nam Bộ. 3. Nhóm công trình nghiên cứu về tỉnh An
Giang và nhân vật lịch sử Trần Văn Thành. Cuối cùng, tác giả đã có mục đánh giá
về tổng quan tình hình nghiên cứu.
Tuy nhiên, số lượng các công trình tác giả
đưa vào phân tích, đánh giá khá khiêm tốn. Ở Nhóm công trình 1, tác giả phân tích
9 công trình, nhóm 2 có 6 công trình, nhóm 3 có 9 công trình. Tổng cộng là 24 công
trình. Như vậy là khá khiêm tốn so với danh mục 93 tài liệu tham khảo.
Cần thiết bổ sung được một số TLTK về tín
ngưỡng thờ các nhân thần – anh hùng dân tộc trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của
Việt Nam và các anh hùng khác ở Nam Bộ và ở Việt Nam để so sánh làm nổi bật tín
ngưỡng thờ nhân – thần Trần Văn Thành. Tín ngưỡng thờ Nguyễn Trung Trực, Thoại
Ngọc Hầu, Nguyễn Hữu Cảnh mới chỉ trong tỉnh An Giang là khá hẹp
Nên bổ sung những TLTK là những tác phẩm
văn học nghệ thuật: Thơ, ca, hò, vè những tác phẩm sân khấu cải lương, hát bội
về nhân vật anh hùng dân tộc Trần Văn Thành và có sự so sánh với các nhân vật
anh hùng kháng Pháp nêu trên.
Nên bổ sung một số công trình trong nhóm
các công trình nghiên cứu chung về lý thuyết, tín ngưỡng, lễ hội, có thể bổ
sung thêm một số công trình nghiên cứu về tín ngưỡng thờ nhân thần, thờ anh
hùng và các tư liệu về các tôn giáo địa phương.
2/ Sự cần thiết của đề tài luận án,
sự phù hợp của đề tài luận án với ngành đào tạo
a) Sự cần
thiết của luận án
Con người Việt Nam có
truyền thống yêu nước nồng nàn, có truyền thống văn hóa uống nước nhớ nguồn,
luôn biết ơn tổ tiên nguồn cội đã dựng nước và giữ nước, nhớ ơn những anh hùng
đã xả thân vì nghĩa, vì đất nước. Khi họ hy sinh, nhân dân luôn nhớ ơn, thờ
phụng, trở thành những nhân vật huyển thoại. Việc tôn thờ, tri ân những người
có công với nước, với dân và xây dựng các cơ sở thờ tự, tổ chức các lễ hội gắn
với đối tượng thờ phượng là truyền thống lâu đời và mang nhiều giá trị văn hóa.
Với ý nghĩa đó, luận án “Tín ngưỡng thờ Anh hùng dân tộc Trần Văn Thành ở tỉnh An
Giang” là một công trình nghiên cứu cần thiết, đáp ứng nhu
cầu đời sống tinh thần, đời sống tâm linh của nhân dân, chứa đựng giá trị nhân
văn, giá trị giáo dục truyền thống yêu nước, khí phách anh hùng của dân tộc
Việt Nam.
Hiện tượng tín ngưỡng
thờ anh hùng dân tộc Trần Văn Thành chứa đựng nhiều giá trị văn hóa, đúc kết
những giá trị văn hóa để bảo tồn, phát huy tinh thần yêu nước, sống có đạo lý,
nghĩa tình là một việc làm rất cần thiết trong giai đoạn xây dựng văn hóa con
người Việt Nam hiện nay.
b) Sự phù
hợp giữa tên đề tài với chuyên ngành đào tạo.
Tên đề tài phù hợp với chuyên ngành đào
tạo, với mã ngành văn hóa học.
3/ Sự trùng lắp của đề
tài luận án so với công trình khoa học khác đã công bố
Qua đọc phần Tổng quan tình hình
nghiên cứu vấn đề và qua khảo sát thực tiễn các tài liệu, nội dung đề tài luận
án không trùng lắp với các công trình khoa học đã công bố.
4/ Sự phù hợp phương
pháp nghiên cứu, độ tin cậy của các kết quả đạt được
Về hướng tiếp cận, tác giả nêu lên hướng
tiếp cận liên ngành trong văn hóa học, trong đó đề cập đến sử học, tôn giáo học
và xã hội học kết hợp cùng các phương pháp phân tích tổng hợp và phương pháp nghiên
cứu xã hội học là phù hợp.
Tuy
nhiên, tác giả chưa đưa ra số phiếu điều tra xã hội học nên mới chỉ dừng
lại ở phương pháp nghiên cứu định tính.
5/ Những đóng góp mới có giá trị về
lý thuyết hoặc thực tiễn trong lĩnh vực nghiên cứu của luận án
Tác giả cần nêu rõ hơn
những đóng góp mới về mặt lý thuyết liên quan đến tín ngưỡng thờ nhân - thần,
thờ anh hùng dân tộc nói chung và tín ngưỡng thờ Trần Văn Thành nói riêng.
Về ý nghĩa thực tiễn, nên bổ sung các
giá trị của tín ngưỡng thờ anh hùng chống giặc ngoại xâm trong ý nghĩa giáo dục
thế hệ trẻ, về xây dựng văn hóa con người Việt Nam trong bối cảnh xã hội đang
ngày càng thay đổi theo chiều hướng lãng quên quá khứ.
6/ Tính trung thực, minh bạch trong
trích dẫn tư liệu
Chưa phát
hiện sai sót, thiếu trung thực và minh bạch trong trích dẫn tư liệu
7/ Góp ý các thiếu sót về hình thức,
nội dung của luận án mà nghiên cứu sinh cần chỉnh sửa, bổ sung7
a)
Về hình thức:
Luận án có 135 trang, phần Mở đầu 8
trang, Tài liệu tham khảo 8 trang.
Nếu trừ phần Mở đầu và TLTK, luận án
có 119 trang.
Tuy đáp ứng yêu cầu của một luận án
tiến sĩ nhưng dung lượng đối với đề tài này là khá khiêm tốn.
Về bố cục: Chương 1: 21 tr, Chương 2:
48 tr, Chương 3: 38 tr. Kết luận 3 tr.
Phần Phụ lục 43 trang. Trong đó Phụ lục
1 hình ảnh 19 trang. Phụ lục 2 Câu hỏi phỏng vấn 3tr. Phụ lục 3: Trích biên bản
phỏng vấn 14 tr với 9 biên bản phỏng vấn. Phụ lục 4: Bảng biểu 1 số cơ sở thờ
Trần Văn Thành; Phụ lục 5: Các bài văn cúng,
Có thể thấy phụ lục hình ảnh khá nhiều
nhưng số lượng biên bản phỏng vấn quá ít. Không có phiếu điều tra xã hội học.
Nhận xét chung: Về hình thức trình bày
của luận án đáp ứng yêu cầu. Văn phong khoa học, ít lỗi trình bày.
Lỗi kỹ thuật ở trang 40 “Mặc dù câu
chuyện về sự ra đi của ông Trần Văn Thành trong trận đánh Pháp năm 1973 (phải là
1873)”.
b)
Về nội dung:
Ưu điểm
Nội dung luận
án tập trung nghiên cứu khá đầy đặn về tín ngưỡng thờ anh hùng dân tộc Trần Văn
Thành. Tuy dung lượng không lớn nhưng vẫn cô đọng đầy đủ những yêu cầu về nội
dung. Các chương, mục của luận án đáp ứng được mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu,
làm rõ được nguồn gốc, đặc điểm, vai trò, giá trị văn hóa của tín ngưỡng thờ Trần
Văn Thành. Các luận điểm được trình bày rõ ràng, rành mạch, khúc chiết và các được
minh chứng bởi những luận cứ khá chặt chẽ.
Luận án đã
dành một dung lượng khá lớn trong việc so sánh tín ngưỡng thờ Trần Văn Thành với
tín ngưỡng thờ Nguyễn Hữu Cảnh, Thoại Ngọc Hầu và Nguyễn Trung Trực ở An Giang.
Luận án cũng
đã nêu bật được vai trò của tín ngưỡng thờ Trần Văn Thành đối với người dân tỉnh
An Giang.
Nhược điểm
Nhược điểm chính
của luận án này là diễn trình biến đổi của tín ngưỡng thờ Trần Văn Thành theo
thời gian và trong không gian. Thời gian nghiên cứu của Luận Án là từ năm 2014 đến
nay. Lý do là năm 2014, Hội Khoa học lịch sử tỉnh An Giang tổ chức Hội thảo
khoa học về Nhân vật lịch sử Trần Văn Thành. Bên cạnh thời gian nghiên cứu – thực
ra là thời gian khảo sát, luận án còn ngược dòng lịch sử nghiên cứu theo lịch đại
để làm rõ nguồn gốc tín ngưỡng thờ Trần Văn Thành. Nhưng thời gian nghiên cứu không
được thể hiện rõ trong kết quả điều tra, khảo sát xã hội học để tìm ra sự biến đổi
của tín ngưỡng này. Trong thực tế, tín ngưỡng thờ anh hùng nói chung, tín
ngưỡng thờ anh hùng Trần Văn Thành nói riêng luôn có sự biến đổi, biển đổi cả về
niềm tin, quy trình, phạm vi, quy mô thực hành lễ nghi. Nội dung này chưa được
thể hiện trong luận án qua các phương pháp nghiên cứu mà tác giả đã đề ra.
Tác giả mới
chỉ so sánh tín ngưỡng thờ Trần Văn Thành với các tín ngưỡng thờ anh hùng dân
tộc khác ở An Giang, chưa so sánh sự thay đổi tín ngưỡng theo chiều thời gian.
Luận án chỉ
có 9 biên bản khảo sát nên khó có thể thông qua đó gọi là kết quả điểu tra xã
hội học.
Nếu tác giả
không thực hiện phát phiếu điều tra xã hội học, cần phải tăng thêm số lượng và
chất lượng biên bản phỏng vấn để đảm bảo tính khách quan trong nghiên cứu khoa
học.
8/ Kết luận: Mức độ đáp ứng yêu cầu của luận án
tiến sĩ
Mặc dù còn nhiều mục,
tiểu mục cần chỉnh sửa, nhưng luận án đã đáp ứng yêu cầu của một luận án tiến
sỹ. NCS cần nghiên cứu những ý kiến đóng góp của các thành viên Hội đồng cơ sở
và ý kiến của người hướng dẫn để chỉnh sửa hoàn thiện luận án.
Câu
hỏi
1.
Tín ngưỡng thờ Trần Văn Thành thay đổi như thế nào từ trước năm 2014 đến nay?
2.
Tỷ lệ người dân tham gia các lễ hội thờ Trần Văn Thành tăng hay giảm trong những
năm gần đây?
|
|
Trà Vinh, ngày 07 tháng 01 năm 2023 Người nhận xét (Ký và ghi rõ họ
tên) |
Phan
Quốc Anh